Badanie cytologiczne służy wczesnemu wykrywaniu stanów przednowotworowych szyjki macicy.
W przypadku łagodnie nieprawidłowej cytologii (ASC-US/LSIL) możliwe jest powtórzenie badania cytologicznego za 3-6 miesięcy. Większość przypadków raka szyjki macicy związana jest z przetrwałą infekcją wirusem HPV – warto oznaczyć jego obecność. Możemy również wykonać badanie kolposkopowe. Istnieje również możliwość oznaczenia białek markerowych (p16/ki67), które świadczą o infekcji przetrwałej i zmianach śródnabłonkowych dużego stopnia (HSIL).
Idziesz do ginekologa, wykonujesz profilaktycznie cytologię, po czym wkrótce dowiadujesz się, że jej wynik jest nieprawidłowy. Nie wpadaj jednak w panikę, gdyż nie musi to wcale oznaczać najgorszego scenariusza. Rak szyjki macicy rozwija się bowiem kilka lat. Musisz wykonać kolejne badania diagnostyczne, które wykluczą lub potwierdzą zmiany przednowotworowe lub zmiany nowotworowe.
Cytologia jest podstawowym badaniem profilaktycznym, adresowanym do każdej kobiety po rozpoczęciu współżycia.
Badanie cytologiczne wykonasz w gabinecie ginekologicznym. Uspokajamy: jest ono bezbolesne.
Siadasz wygodnie w fotelu ginekologicznym, a lekarz pobiera wymaz z tarczy szyjki macicy oraz zlokalizowanego nieco głębiej kanału szyjki macicy.
Kiedy robić badanie cytologiczne?
Według założeń programu profilaktyki raka szyjki macicy, rekomenduje się wykonywanie badania cytologicznego nie rzadziej niż co trzy lata. Pod warunkiem jednak, że poprzednie wyniki cytologii były prawidłowe.
Uwaga: wcześniejsze nieprawidłowe wyniki cytologii są wskazaniem do częstszych badań.
Na cytologię powinny zgłaszać się także kobiety po menopauzie.
Cytologię możesz wykonać już dwa dni po zakończeniu menstruacji oraz najpóźniej cztery dni przed rozpoczęciem kolejnego krwawienia miesięcznego.
Co wykrywa cytologia?
Badanie cytologiczne umożliwia zdiagnozowanie nieprawidłowości nabłonka szyjki macicy i stanów przednowotworowych szyjki macicy na bardzo wczesnym etapie, czyli wtedy, kiedy chorobę da się w 100% skutecznie wyleczyć. Małoinwazyjnie, czyli zachowując płodność można również leczyć stan określany jako rak przedinwazyjny.
Co ciekawe, badanie cytologiczne pozwala wykryć także objawy infekcji HPV, jednak aby potwierdzić na 100 % infekcje hpv i zbadać typ wirusa należy wykonać osobny test. W przypadku jeśli pobieramy cytologię płynną, tzw. LBC (cytologia podwyższonej czułości) oznaczenie wirusa HPV jest możliwe z jednego wymazu pobranego do cytologii.
Dlatego w profilaktyce raka szyjki macicy tak ważne jest regularne wykonywanie badania cytologicznego.
Wyniki badania cytologicznego – jak je interpretować?
System Bethesda umożliwia ocenę rozmazów i służy do podawania wyników cytologii. Informuje o tym, czy w próbce znajdują się również komórki z kanału szyjki macicy.
Według klasyfikacji Bethesda, NILM oznacza prawidłowy wynik cytologii. Opis badania zawiera tylko prawidłowe komórki nabłonka płaskiego.
Nieprawidłowy wynik cytologii oznacza zmiany w komórkach nabłonka i obecność innych komórek nieprawidłowych. W wymazie mogą się pojawić komórki rakowe.
O złym wyniku cytologii świadczą następujące zapisy (według systemu Bethesda):
ASC, czyli atypowe komórki nabłonka płaskiego, oznaczają często stany zapalne, ale bez zmian nowotworowych, w tym:
- ASC-US – atypowe komórki nabłonka płaskiego o nieokreślonym znaczeniu,
- ASC-H – atypowe komórki nabłonkowe (nie można wykluczyć obecności zmian o charakterze dysplazji dużego stopnia),
- SIL – wynik wskazuje na zmiany śródnabłonkowe, obecność komórek, z których mogą się wykształcić zmiany nowotworowe:L-SIL, ten wynik informuje, że jest to dysplazja szyjki macicy małego stopnia nasilenia zmian (wynikają zazwyczaj z infekcji wywołanej przez wirusa brodawczaka ludzkiego),
H-SIL, jest to dysplazja dużego stopnia,
AGC – atypowe zmiany w komórkach gruczołowych;
- AGC – NOS – nieprawidłowe komórki gruczołowe trudne do interpretacji, nigdzie nie sklasyfikowane
- AGC-FN – komórki podejrzane onkologicznie,
- rak płaskonabłonkowy – nieinwazyjny rak szyjki macicy,
- nowotwór złośliwy nienabłonkowy (gruczołowy).
Jeśli masz nieprawidłowy wynik cytologii powinnaś porozmawiać ze swoim ginekologiem, aby ustalić dalszą diagnostykę oraz odpowiednie leczenie.
ASC-US, LSIL, HSIL, ASC-H i AGC – co robić, jeśli masz takie wyniki cytologii?
To, w jaki sposób należy postępować zależy od wyniku cytologii.
- ASC-US – trzeba wykonać powtórne badanie cytologiczne po sześciu miesiącach. Ponadto warto zrobić test hr HPV.
Przypomnijmy, że blisko sto procent zdiagnozowanych przypadków raka szyjki macicy jest związanych z infekcją wysoko onkogennymi (wysokiego ryzyka onkologicznego) odmianami wirusa HPV (wirus brodawczaka ludzkiego).
Natomiast niskoonkogenne typy wirusa HPV wywołują kłykciny kończyste. Genotypowanie wykonuje się po to, aby stwierdzić, jakim typem wirusa HPV pacjentka została zakażona.
Ryzyko zakażenia wirusem HPV zmniejsza stosowanie prezerwatywy, aczkolwiek nie daje 100% gwarancji.
- L-SIL – taki nieprawidłowy wynik cytologii informuje, że należy zrobić dwa kolejne badania w odstępie pół roku, albo badanie kolposkopowe wraz z pobraniem wycinków do badania histopatologicznego (lub wykonać test hr HPV).
- H-SIL i ASC-H – w tym przypadku bezwzględnie trzeba wykonać kolposkopię wraz z pobraniem wycinków z miejsc podejrzanych na tarczy szyjki macicy i pobranie materiału z kanału szyjki macicy.Dalsze postępowanie jest uzależnione od wyników badania histopatologicznego pobranego materiału.
- AGC – ten wynik cytologii jest wskazaniem do wykonania badania kolposkopowego.
Kolposkopia to badanie weryfikujące nieprawidłowy wynik cytologii, a jednocześnie kwalifikujące do wykonania biopsji. Obejmuje ocenę nabłonka szyjki macicy za pomocą kolposkopu, czyli urządzenia optycznego o dużym powiększeniu.
Jeśli lekarz zaobserwuje zmian nabłonka szyjki macicy, sugerujących obecność nieprawidłowych komórek (zmiany śródnabłonkowe, ew komórki nowotworowe), wówczas konieczne jest pobranie materiału do badania histopatologicznego.
Kolposkopia jest adresowana do pacjentek zazwyczaj po zdiagnozowaniu infekcji HPV.
autor: dr n. med. Wojciech Homola
