Podczas wizyty w gabinecie ginekologicznym niektóre kobiety mogą usłyszeć o konieczności poddania się kolposkopii – jest to badanie szyjki macicy. U wielu pań badanie to wzbudza niepokój – zarówno ze względu na wskazania do kolposkopii – lekarz bada szyjkę macicy, aby wykryć nieprawidłowości w postaci stanów przedrakowych, aby nie dopuścić do niebezpiecznej choroby, jaką jest rak szyjki macicy. Niepokój o wyniki kolposkopii to jedno jednak również strach dotyczący ewentualnej bolesności wykonania badania to drugie co spędza sen z powiek pacjentkom skierowanym do zabiegu kolposkopii. Zawsze jednak należy posłuchać ginekologa i przyjść na kolposkopię, ponieważ umożliwia ona wykluczenie wielu groźnych dla zdrowia i życia chorób. Na czym dokładnie polega kolposkopia i czy rzeczywiście jest ona bolesna? Wyjaśniamy w niniejszym artykule.
W jakim celu wykonywana jest kolposkopia?
Kolposkopia to specjalistyczne, nieinwazyjne dla zdrowia kobiety badanie. Jej celem jest dokładna ocena nabłonka szyjki macicy, lecz nie tylko. Na fotelu ginekologicznym lekarz ocena srom kobiety, a gdy wprowadzi do pochwy wziernik ocenia również nabłonek pochwy. Dzięki zastosowaniu kolposkopu istnieje możliwość znacznie dokładniejszej oceny tkanek dodatkowo wybarwionych odpowiednimi substancjami. Widoczne są wszelkie nieprawidłowości w obrębie pokrywającego te miejsca nabłonka, takie jak zmiany śródnabłonkowe, tzw. nadżerki czy kłykciny kończyste bądź brodawczaki. W rezultacie ginekolog może zdiagnozować nie tylko objawy infekcji wirusem brodawczaka ludzkiego, ale także stwierdzić obecność zmian przednowotworowych szyjki macicy lub postać przedkliniczną raka szyjki macicy. To właśnie kolposkopia pozwala na wykrycie raka szyjki macicy we wczesnym stadium choroby, co gwarantuje najwyższe szanse na jego wyleczenie.
Kolposkopia – wskazania do badania
Najczęściej ginekolog decyduje o wykonaniu kolposkopii po uzyskaniu przez pacjentkę nieprawidłowego wyniku badania cytologicznego. Obecnie badaniem coraz częściej wykonywanym, również w Polsce, jest test na obecność wirusa HPV. Test na HPV zastępuje cytologię, podobnie badanie umożliwia ocenę genotypu wirusa HPV, który to pozwala ocenić ryzyko ewentualnych zmian przedrakowych czy też raka szyjki macicy w przyszłości. Niekiedy lekarz zaleca pacjentce kolposkopię także z dodatkowych powodów. Wskazaniem do tego badania są również przewlekłe stany zapalne dróg rodnych i towarzyszące im upławy. Kolposkopię warto wykonać, jeśli występują nieprawidłowe plamienia, krwawienia albo ból w obrębie narządów płciowych. Badanie kolposkopowe jest wykonywane w przypadku zmian na sromie w postaci brodawek, ponieważ mogą one świadczyć o zakażeniu brodawczakiem ludzkim. Kolposkopia stanowi także obowiązkowe badanie po uzyskaniu pozytywnego testu na obecność HPV – szczepów wysokoonkogennych 16, 18 i 31, ponieważ to właśnie wtedy istnieje najwyższe ryzyko zachorowania na raka szyjki macicy. Podsumowując kiedy powinno się wykonać badanie kolposkopii?
- W przypadku nieprawidłowości badania cytologicznego: koniecznie gdy mamy wyniki ASC-H, HSIL bądź AGC
- W przypadku pozytywnego wyniku testu na obecność jednego z wysokoonkogennych szczepów HPV: 16, 18, 31
- Przy nieprawidłowej cytologii mniejszego kalibru, typu ASC-US, LSIL i stwierdzenia infekcji jednym z czternastu wysokoonkogennych typów HPV
Na czym polega badanie kolposkopowe?
Przede wszystkim kolposkopię wykonuje ginekolog odpowiednio przeszkolony oraz posiadający duże doświadczenie w tym typie badania.
Badanie kolposkopowe przeprowadza się standardowo na fotelu ginekologicznym, podobnie jak cytologię, czy test na HPV (wirus, którym zarażamy się drogą kontaktów seksualnych). Pełna kolposkopia zajmuje średnio od kilku do kilkunastu minut. W pierwszej kolejności wykonywane jest wziernikowanie pochwy – ginekolog zakłada w pochwie wziernik, poprzez który możliwe jest oglądanie wnętrza pochwy i ocenić szyjkę macicy. Przez wziernik, a przy użyciu kolposkopu ginekolog ocenia nabłonek szyjki macicy. Kolposkop to specjalne narzędzie optyczne, które powiększa obraz nawet do 50 razy. Za jego pomocą można jak najdokładniej obejrzeć narządy płciowe kobiety. W następnej kolejności lekarz ginekolog ogląda nabłonek sromu, pochwy i powierzchnię szyjki macicy. Aby uwidocznić ewentualne zmiany, ginekolog przemywa nabłonek 3-5 % roztworem kwasu octowego, który powoduje charakterystyczne wybarwienie oraz płynem Lugola. Zmniejszona przejrzystość nabłonka może świadczyć o obecności stanów przednowotworowych i zmian nowotworowych. W czasie kolposkopii ocenie podlega także wygląd naczyń krwionośnych, jakie zawiera szyjka macicy, sprawdzając czy widoczne są tzw. naczynia atypowe. Czasem lekarz pobiera wycinek tkanki nabłonka szyjki macicy do badań histopatologicznych.
Czy kolposkopia boli?
Wiele kobiet w gabinecie ginekologa zadaje pytanie, czy kolposkopia jest bolesna. Większość specjalistów temu zaprzecza. Profesjonalnie przeprowadzenie badania kolposkopowego nie powinno boleć. Sam kolposkop nie jest wprowadzany do pochwy, więc nie odpowiada za żadne dolegliwości bólowe. Dla niektórych pacjentek nieprzyjemne może okazać się natomiast wziernikowanie pochwy. Największy dyskomfort na ogół powoduje ewentualna biopsja szyjki macicy, czyli sytuacja kiedy lekarz musi pobrać wycinki, o czym może zadecydować lekarz w trakcie badania kolposkopowego. Wówczas odczuwane są nieznaczne dolegliwości bólowe w miejscu pobranej tkanki. Dolegliwości te jednak szybko ustępują, często już w trakcie wizyty.
Kiedy wykonywana jest biopsja szyjki macicy?
Jeżeli sama kolposkopia nie wystarcza do postawienia jednoznacznej diagnozy medycznej, tzn. widoczne są zmiany śródnabłonkowe w obrębie nabłonka szyjki macicy wówczas ginekolog pobiera wycinek z szyjki macicy do badania histopatologicznego w laboratorium. Dopiero biopsja szyjki macicy pozwala jednoznacznie ustalić, czy ma się do czynienia ze zmianami o charakterze przednowotworowym, rakiem szyjki macicy czy też wynik jest bez zmian. Na ogół wyniki biopsji są dostępne dla pacjentki po około 3-4 tygodniach od pobrania próbki. Czasem w przypadku koniecznych dodatkowych barwień, które zleca histopatolog, czas wydłuża się do 4-5 tygodni.
Jak przygotować się do kolposkopii?
Żeby kolposkopia przebiegła szybko i sprawnie, a przede wszystkim, aby mogła zapewnić rzetelną diagnozę, warto odpowiednio się do niej przygotować. Termin kolposkopii należy ustalić na dzień bez miesiączki. Na kilka dni przed badaniem należy nie współżyć, a także nie wykonywać irygacji pochwy. Nie powinno się również stosować żadnych leków dopochwowych. Przed badaniem trzeba poinformować lekarzu o ewentualnym uczuleniu na jod lub zdiagnozowanych zaburzeniach krzepnięcia krwi. Minimum 7 dni przed zabiegiem nie powinno się przyjmować leków obniżających krzepnięcie krwi, tj. aspiryna, acard polocard czy też heparyny. Jeśli w trakcie kolposkopii została wykonana biopsja, nie wolno współżyć przez kilka dni po badaniu.
Dr n. med. Wojciech Homola, specjalista położnictwa i ginekologii, autor wielu prac naukowych z zakresu HPV oraz profilaktyki raka szyjki macicy, wieloletni wykładowca akademicki
