Kobieta w ciąży szczególnie dba o kondycję swojego organizmu, w którym rozwija się nowe życie.
Istotnym jest również to, by monitorowała swój stan zdrowia poprzez odpowiednie badania w ciąży.
Na pierwszej wizycie, a także każdej kolejnej, lekarz przeprowadza wywiad oraz wykonuje pomiar masy ciała i pomiar ciśnienia tętniczego. Około 10 tygodnia ciąży lekarz położnik jednoznacznie może stwierdzić obecność ciąży w jamie macicy poprzez pierwsze badania czynności serca płodu. Więcej o istotnych badania usg w ciąży dowiesz się w artykule o badaniach prenatalnych na naszym blogu
Ta pierwsza wizyta zapada rodzicom w pamięć, gdyż wtedy słyszą bicie serca maluszka. To również moment, gdy lekarz zleca najwięcej badań, zgodnie z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników.
Jakie badania laboratoryjne w ciąży? Kalendarz badań w ciąży – do 10. tygodnia
Morfologia krwi – badanie ogólne
Na pierwszej wizycie lekarz zleca przede wszystkim morfologię krwi. Badanie to ma na celu wczesne wykrycie ryzyka anemii, gdyż większość kobiet w ciąży jest podatnych na spadki hemoglobiny, małopłytkowość i inne odchylenia od normy. Dzięki morfologii możemy też dowiedzieć się, czy w organizmie matki nie toczy się stan zapalny – wskazuje na to podwyższony poziom leukocytów.
Badanie ogólne moczu
Ze względu na krótką cewkę moczową i jej bliskie sąsiedztwo z odbytem, kobieta w ciąży jest szczególnie narażona na zakażenia układu moczowego. Hormony ciążowe natomiast powodują rozluźnienie mięśni dróg moczowych, a to ułatwia przedostanie się drobnoustrojów do organizmu.
Często też zakażenie przebiega bezobjawowo, dlatego tak istotne jest badanie w kierunku tej dolegliwości. Choroba jest bardzo groźna zarówno dla kobiety w ciąży, jak i płodu. Badanie moczu jest całkowicie bezbolesne i nieinwazyjne.
Podobnie jak morfologia krwi, badanie ogólne moczu, jest powtarzane wielokrotnie w czasie ciąży.
Grupa krwi i czynnik Rh
Badanie grupy krwi i czynnika Rh to badanie, które pozwoli nam określić, czy istnieje ryzyko wystąpienia konfliktu serologicznego. Jeśli czynnik Rh okaże się ujemny, kobieta objęta jest tzw. immunoprofilaktyką (po każdym krwawieniu w ciąży, profilaktycznie pomiędzy 28 a 30 tygodniem ciąży, otrzyma także w większości przypadków immunoglobulinę anty-D po porodzie, to hamuje wytwarzanie szkodliwych przeciwciał).
Określenie grupy krwi jest również koniecznie na wypadek ewentualnej konieczności przetoczenia krwi, np. podczas porodu. Ryzyko wystąpienia konfliktu serologicznego jest jednak w tym przypadku kluczowe, gdyż wpływa na dalszy rozwój płodu.
Odczyn Coombsa, czyli przeciwciała odpornościowe (inaczej przeciwkrwinkowe)
To kolejne badanie, wpisane w kalendarz badań w ciąży, umożliwiające wykrycie przeciwciał przeciwko krwinkom czerwonym, które wykazują zdolność wiązania się z antygenami erytrocytów. Może to skutkować ich szybkim niszczeniem krwinek czerwonych prowadzącym do wystąpienia niedokrwistości hemolitycznej.
Badanie stężenia glukozy we krwi na czczo
W pierwszym okresie ciąży przeprowadza się badanie poziomu glukozy czczo. Jeśli stężenie glukozy we krwi w ciąży na czczo nie przekracza 92 mg/dl, oznacza to, że jest prawidłowe. Jeżeli jednak znajduje się w przedziale 92-125 mg/dl, kobieta musi wykonać test obciążenia 75 g glukozy.
Standardowo wykonywany jest w połowie II trymestru ( po ukończonym 26 tygodniu ciąży). Test obciążenia glukozą polega na pobraniu krwi na czczo oraz po wypiciu 75 gram glukozy rozpuszczonej w 300 ml wody. Następnie krew badania jest po godzinie (norma do 180 mg/dl) i po dwóch godzinach (norma 153 mg/dl). Jeśli zostanie stwierdzona cukrzyca ciążowa, ciężarna musi zostać objęta pomocą ze strony diabetologa oraz wprowadzić odpowiednie zmiany w stylu życia, by uniknąć powikłań. Czasem sama zmiana żywienia i stylu życia nie wystarcza i lekarz diabetolog musi zlecić insulinę.
VDRL – tzw. odczyn Wassermanna
Jest to badanie w kierunku kiły. Jeżeli wynik na odczyn VDRL będzie dodatni, należy jak najszybciej przyjąć silny antybiotyk – najczęściej penicylinę. Kurację należy rozpocząć odpowiednio wcześnie, nim krętek kiły zajmie układ sercowo-naczyniowy oraz układ nerwowy.
Mimo że zakażenia występują sporadycznie, niosą za sobą poważne konsekwencje. Kobieta w ciąży może zakazić płód, dlatego to badanie jest tak istotne w I trymestrze ciąży.
Przeciwciała anty-HIV
Dzięki temu badaniu możemy stwierdzić, czy w organizmie matki występują przeciwciała
anty-HIV, które wskazują na zakażenie wirusem. To bardzo ważne badanie w ciąży, gdyż kobieta, która jest nosicielką wirusa, może go przekazać dziecku poprzez łożysko, podczas porodu lub podczas karmienia piersią.
Dzisiejsza medycyna może temu jednak zapobiec – wcześnie wdrożone leczenie w okresie ciąży to aż 90 proc. szans na urodzenie zdrowego dziecka.
Wyniki badań na HIV są poufne. Mimo że należą do badań obowiązkowych w ciąży, kobieta musi wyrazić pisemną zgodę na diagnostykę w tym zakresie.
Badanie w kierunku toksoplazmozy – poziom przeciwciał IgG i IgM
Badanie w kierunku toksoplazmozy jest bardzo ważne, gdyż choroba nie daje charakterystycznych objawów. Zazwyczaj towarzyszą jej dolegliwości zbliżone do grypy lub też przebiega bezobjawowo. Jest jednak możliwa do uniknięcia i całkowicie wyleczalna, dzięki wykryciu we wczesnym tygodniu ciąży.
Toksoplazmoza jest chorobą odzwierzęca, wywołuje ją pierwotniak Toxoplazma gondii, istnieje więc duże prawdopodobieństwo, że została przebyta, np. w dzieciństwie.
Jeśli przeciwciała IgG będą dodatnie, nie ma zmartwień o możliwe zakażenie w ciąży (a tylko takie jest groźne).
Infekcja Toksoplazmozą w ciąży może spowodować wady u płodu, których większość możemy zauważyć w badaniach prenatalnych – Jak czytać badania prenatalne dowiesz się tutaj.
Jeśli jednak IgG są ujemne, należy zachować szczególne środki ostrożności – przede wszystkim higiena podczas przygotowywania posiłków, dokładne mycie rąk , sprzątaniu kuwet kotów domowych Jeśli kobieta jest narażona na zarażenie toksoplazmozą, badanie jest powtarzane w kolejnych trymestrach ciąży. Kalendarz badań w ciąży obejmuje również przeciwciała IgM Toxoplazmozy, które świadczą o świeżej infekcji -gdy są dodatnie pilnie należy skontaktować się z lekarzem chorób zakaźnych, który ustali dalsze postępowanie.
Badania w kierunku różyczki – poziom przeciwciał IgG i IgM
Różyczka to choroba wirusowa, większość z nas kojarzy ją z okresu dzieciństwa.
W ciąży prowadzi do wielu groźnych powikłań, stąd też badanie jest w harmonogramie diagnostyki do 10 tygodnia ciąży. Obecność przeciwciał IgG świadczy o tym, że przyszła mama była zaszczepiona bądź w przeszłości przechorowała różyczkę, jest więc uodporniona. Wynik dodatni przeciwciał IgM informuje o trwającej infekcji bądź też o tym, że wystąpiła w ostatnim miesiącu.
Jeśli badanie nie wykazało przeciwciał, kobieta musi zachować ostrożność w kontaktach z dziećmi w wieku przedszkolnym.
Badania HCV – ryzyko wirusowego zapalenia wątroby typu C
To również bardzo istotne badanie, wykonywane przez upływem 10 tygodnia ciąży. Jeśli wynik będzie pozytywny, kobieta zostanie skierowana do poradni chorób zakaźnych.
Badania prenatalne – w którym tygodniu ciąży należy wykonać?
Polskie Towarzystwo Ginekologów i Położników zaleca przeprowadzenie badania w czasie przypadającym na 11- 14 tydzień ciąży. Badania w kierunku ryzyka wystąpienia wad genetycznych w tym Zespołu Downa i innych wad genetycznych, składają się z dwóch części. Należy wykonać:
- badania USG, tzw. USG genetyczne, zgodnie ze standardem FMF (Fetal Medicine Foundation – Fundacja Medycyny Płodowej) oraz przez lekarza posiadającego aktualny certyfikat uprawniający do przeprowadzenia badania
- badanie krwi – test PAPP-A: składający się z wolnej podjednostki HCG oraz białka PAPPA
- badanie wolnego DNA płodu, jakim jest test SANCO daje blisko 100% pewność co do wad genetycznych. Szczegóły tego nieinwazyjnego badania poznasz tutaj
- Czasem jeśli ryzyko wad genetycznych jest wysokie (powyżej 1:300) ciężarne decydują się na badania inwazyjne, głównie amniopunkcję, o zabiegu tym możesz przeczytać w naszym artykule.
15-20 tydzień ciąży – kalendarz badań przyszłej mamy
Według Polskiego Towarzystwa Ginekologów i Położników, badania w ciąży przypadające na ten czas to pomiar masy ciała, pomiar ciśnienia tętniczego, morfologia krwi, badanie ogólne moczu. 15-20 tydzień ciąży to również czas, gdy lekarz może określić płeć dziecka. W czasie tzw. badania połówkowego, wykonywanego pomiędzy 18 a 22 tygodniem ciąży lekarz mierzy również długość kanału szyjki macicy. Jest to istotne z punktu widzenia zagrożenia porodem przedwczesnym, o czym możecie przeczytać tutaj.
Pomiędzy 24 a 28 tygodniem – test obciążenia glukozą (OGTT)
To badanie należy wykonać pomiędzy 24 a 28 tygodniem ciąży (najlepiej po ukończonym 26 tygodniu ciąży). Polega na trzykrotnym pobraniu krwi, w celu ustalenia poziomu glukozy- pierwszy raz na czczo, następnie po spożyciu 75 g glukozy oraz po 1h i 2h od pierwszego pobrania.
U kobiet ciężarnych nawet jeden wynik, który odbiega od normy, jest wskazaniem do podjęcia kroków w celu łagodzenia cukrzycy ciążowej. Ważne jest m.in kontrolowanie masy ciała przyszłej mamy.
Badania w ciąży – 33-37 tydzień
W tym tygodniu ciąży kobieta powinna wykonać badanie ogólne moczu. Oprócz tego należy wykonać morfologię krwi. Lekarz ginekolog pobiera też w tym okresie wymaz z pochwy i odbytu w kierunku bakterii – paciorkowce z grupy B (tzw. GBS), których obecność potwierdzona powoduje konieczność podawania antybiotyku w czasie porodu. Bakterie te nie są groźne dla ciężarnej, ale mogą wywołać zapalenie płuc o noworodka, dlatego podajemy w czasie porodu antybiotyk aby zmniejszyć populację bakterii w drogach rodnych i w ten sposób zabezpieczyć noworodka.
Zgodnie z zaleceniami ministra zdrowia, w tym tygodniu ciąży należy też powtórzyć badanie przeciwciał anty-HIV oraz antygen HBs.
W tym okresie w czasie badania ginekologicznego lekarz zwraca też uwagę na wydzielinę pochwową ponieważ jej zmiana na wodnisty charakter może oznaczać przedwczesne odpływanie wód płodowych, co jest groźne zarówno dla płodu jak i ciężarnej. Przygotowaliśmy specjalny artykuł o przedwczesnym odpływaniu wód płodowych.
38-39 tydzień ciąży
38-39 tydzień ciąży to powtórka cyklicznych badań. Lekarz powinien wykonać badania USG w celu oszacowania masy płodu. Przeprowadzi również pomiar ciśnienia tętniczego. W tym czasie często wykonywany jest zapis KTG.
Jakie badania wykonać w 40 tygodniu ciąży?
W 40 tygodniu ciąży, czyli bezpośrednio przed porodem, należy wykonać badanie ogólne moczu. Badanie to jest wykonywane bardzo często, podobnie jak pomiar ciśnienia tętniczego i pomiar masy ciała. W tym czasie ciąży, wykonywane jest często KTG, które sprawdza czynności serca płodu. Ginekolog w usg sprawdza też prawidłowość przepływów w naczyniach płodu, czyli wykonuje tzw. badanie przepływów Dopplera.
Jak widać, w czasie ciąży przeprowadza się szereg różnorakich badań, a każde z nich jest bardzo istotne. Podczas konsultacji lekarz ginekolog dokładnie omawia wyniki z pacjentką, przez co przyszła mama może czuć się bezpieczna i spokojna o zdrowie swojego maleństwa.
